Pre-historie van bier in Engeland

Koning Henry III gaf handelsrechten aan Lübeck in het jaar 1238 en ondanks de vijandelijke houding van de al gevestigde wijnhandelaren uit Keulen kwam het in 1266 tot een officieel Hanze 'Kontor'. Eén van de handelsgoederen was het nieuwe gehopte bier dat eerst uit Bremen (1), maar al snel ook uit andere zeehavens zou komen. Buiten Londen waren ook Hanze handelsposten zoals in Ipswich, Yarmouth, Hull, York, Newcastle, Lynn en Boston.

Avontuur
Britse handelaren waren georganiseerd als 'Merchants adventurers' en ook zij hadden overeenkomsten en conflicten met de Hanze (2). De naam 'adventurers' was niet toevallig; het moeten roerige tijden zijn geweest aan het eind van de middeleeuwen. De handel nam toe en nieuwe steden ontstonden en begonnen te groeien. Bier was volkomen nieuwe handelswaar want het gruitbier en de ale waren hiervoor ongeschikt geweest.


Londen rond 1300 met Austin Friars en St. Katherine voordat de Docks er kwamen.

Ale
In het Londen van 1380 woonden minder dan 30.000 mensen en er waren 1000 Ale brouwerijen. Deze ale was net als gruitbier maar heel kort houdbaar en daarom kon er maar weinig tegelijk van worden gebrouwen. Ter vergelijking; rond 1320 begon in de Lage Landen de opkomst van biersteden waar hoppenbier werd gemaakt. In Engeland zou het nog vele eeuwen duren voor hop werd toegepast. Het eerst werd bier geaccepteerd op schepen en in het leger, waar de betere houdbaarheid van onschatbare waarde was.

Gilden
Bij de gilden was het een normale zaak dat iemand in het kader van zijn opleiding op reis ging en bij een andere meester in een nieuwe functie aan de slag ging of ergens voor zichzelf begon. Daarnaast nam de bevolking in het algemeen steeds verder toe en werden de brouwerijen ook groter. Juist de grotere volumes van brouwerijen konden er voor zorgen dat ervaren brouwers elders op zoek naar werk gingen en zo werd ook gedetailleerde kennis van het brouwproces op een natuurlijke manier verspreid.


Wapens van de gilden: Dyers, Brewers, Leather-sellers, Pewterers.

Bier versus ale
Tijdens de regering van Engelse koning Henry VI ging in Londen het verhaal dat bier giftig was en men beter bij het oude vertrouwde ale kon blijven. We kunnen dit als een van de eerste aanwijzingen zien dat sommige Engelsen zelf ook bier gingen drinken. De voedsel veiligheid was in het geding en daarom werden in 1441 'searchers' aangesteld die toezicht moesten houden op de brouwers. Deze brouwers waren vooral Engelse ale brouwers en deels 'Dutch'; brouwers die bier met hop brouwden. Dat 'Dutch' moet men ruim zien als de Lage Landen inclusief het Hanze gebied.

Elisabeth
Rond het midden van de 16e eeuw tijdens de regering van Queen Elisabeth werd bier steeds meer geaccepteerd als alternatief naast ale (3). Haar voorganger Queen Mary (Bloody Mary) was uit het kamp van de overtuigde wijndrinkers en hop was in dit verband een 'protestant weed' geweest. Protestantse vluchtelingen vormden een nieuwe groep inwoners van Engeland rond 1550 in de aanloop naar de tachtigjarige oorlog. In Londen gingen zij naar de Austin Friars Church waar zij geloofs- en lotgenoten troffen.


In de tijd van Shakespeare ging men bier drinken in London.

English beer
Er woonde een grote groep buitenlanders of 'aliens' in Engeland en zij dronken vanouds bier. Verder werd het bier geëxporteerd en het had, bijvoorbeeld in Amsterdam, een prima reputatie. De samenstelling van dit bier was waarschijnlijk ook anders dan het continentale bier waar veel meer haver werd gebruikt. Het bier werd dus gebrouwen door 'aliens' maar werd wel 'Engels bier' genoemd als het bijvoorbeeld in Amsterdam aankwam. Ook werd op het continent 'Engelsch bier' gebrouwen op sommige plaatsen (4).

Scum
Bij het gilde van brouwers, de 'Brewers Company' gingen in 1550 de traditionele ale brouwers samen met de bierbrouwers. De verhoudingen kwamen daarmee behoorlijk scheef te liggen want er waren heel veel kleine Engelse ale brouwers en maar weinig relatief grootschalige Nederlandse bierbrouwers. Men kan zich voorstellen dat het niet altijd even gezellig moet zijn geweest op hun gilde-vergaderingen en het schijnt dat het woord 'scum' uit deze tijd en dit verband voortkomt. Tal van discriminerende maatregelen, verordeningen en ongelijke belastingen zouden het de bierbrouwers moeilijk maken (5).


Andrew Boorde (1490 - 1549) bere is a naturall drynke for a Dutche man (6).

Overgang
Anders dan bijvoorbeeld in Amsterdam, waar buitenlanders voor een klein bedrag 'poorter van Amsterdam' konden worden, gingen de brouwers niet of maar heel langzaam deel uitmaken van de Londense samenleving. Enkele brouwers moeten met veel geduld en geld zijn genationaliseerd. De opkomst van het gehopte bier was niet te stoppen en langzamerhand zou het het brouwen van bier in de loop van de 17e eeuw volledig in handen van Engelsen komen.

Mysterie
Allerlei overblijfselen wijzen nog steeds op het Nederlandse verleden van het Engelse bier inclusief het woord 'bier' zelf. Hieronder zijn wat van de schaarse bronvermeldingen uit die tijd te vinden inclusief een vermelding van brouwerij de Roode Leeuw bij St. Katherine Docks (a). Op dezelfde plaats stond veel later de Red Lion brewery die tot 1933 zou blijven bestaan en in verband werd gebracht met het mysterieuze Porter bier.

Freek Ruis

(a)
Bronnen tot de geschiedenis van den handel met Engeland, Schotland en Ierland
Dr. H.J. Smit
Tweede deel, Tweede stuk
Nijhoff,
1950

p.1085
meester Breedberry, brouwer tot Londen in Engelandt up Sinte Catarijn in de Roode Leeuw (1574)




Beere howse op de plaats van de Roode Leeuw up Sint Catrijn (rechts naast The Towre).

Op deze kaart van Braun en Hoogenberg uit ongeveer 1560 zien we een Beere howse met een haven voor schepen op de plaats van de Roode Leeuw (Red Lion) zoals in het officiële stuk erboven is vermeld. Mensen worden niet naar hun nationaliteit genoemd maar naar hun poorterschap (bv. poorter van Enkhuizen). De Red Lion zou later een belangrijke porter brouwerij worden met speciale enorme vaten om het bier te lageren.



(1)
Die Hanse und ihr Bier
Christine von Blanckenburg
Böhlau,
2001

p.175
Von der bekannten Hansischen Bierexportstädten mag es also allein im sächsischen Bremen, das schon zur Karolingerzeit gegründet worden war, anfangs Grutbier gegeben haben. Spätestens seit der zweiten Hälfte des 13. Jahrhunderts, wurde aber auch dort mit Hopfen gebraut. Aus dieser Zeit stammen nämlich die ersten Nachrichten über Bremer Bier als Fernhandelsgut, und die Ausfuhr zur See ist nicht denkbar, ohne dass dem Sud Hopfen zugegeben wurde

(2)
A Discourse of the Empire
London
Printed by F.L. for Charles Webb,
at the Boreshead in S. Pauls Church-yard
(Google eBoek)
1658

p.45
wherby the society of English Merchants adventurers were pronoun'd a Monopoly
p.46
Hansiatique Merchants shold be allowd to trade into England upon the same conditions and payments
provided that the English Merchants might have the same privileges

(3)
Immigrants and industries of London, 1400-1750
Liên Luu
Ashgate Publishing, Ltd.
2005

p.260
For nearly two centuries, hopped beer was regarded as an alien drink, or more precisely a Dutch drink, shunned by English drinkers, and its production was undertaken largely by aliens.

p.292
Conclusion
Dutch brewers brought the art of beer brewing to England in the early fifteenth century from Holland, but beer took a long time to gain popularity among English drinkers. Indeed, in the mid-sixteenth century, more than one-and-a-half centuries after its introduction in England, beer was still regarded as a Dutch drink

Stadia in de verspreiding van bier brouwtechniek naar Londen









(4)
Bronnen tot de geschiedenis van Middelburg in den landsheerlijken tijd
Derde Deel
Dr. W.S. Unger
Nijhoff,
1931

p.369
1536 October 21.
stercke dobbel bier, hebbende de smake van Ingels bier

(5)
A survey of the cities of London and Westminster, borough of Southwark, and parts adjacent.
Being an improvement of Mr. Stow's, and other surveys, by adding whatever alterations have happened in the said cities, &c. to the present year.
(Google eBoek)
John Stow, John Mottley
Printed for T. Read,
1735

p.362
and there being now in these Days of Queen Elizabeth, many Strangers and Denizen Brewers, as well as English, the Company set a Penny upon every Barrel of Beer brewed by a Stranger, and an Half-penny upon every Barrel brewed by an Englishman



(6a)
Introduction of Knowledge
Andrew Boorde (1490 – 1549)
London
Published for the early English text society,
1870

p.256

p.256
Of ale.
Of bere.

(6b)
The High and Mighty Commendation of a Pot of Good Ale.
Thomas Randolph 1605 – 1635

Beer is a stranger, a Dutch upstart, come,
Whose credit with us sometimes is but small;
But in records of the Empire of Rome,
The old Catholic drink is a pot of good ale.

(6c)
Ale
ALE-VATED into the ALE-TITUDE:
A Learned Oration before a Civill Assembly of ALE-Drinkers,
Between Paddington and Hogsdon,
The 30. of February last, Anno Milli-mo Quillimo Trillimo,
By John Taylor.
London,
Printed in the yeare,
1651

p.63
Beere, is a Dutch Boorish Liquor, a thing not knowne in England, till of late dayes an Alien to our Nation, till such time as Hops and Heresies came amongst us, it is a fawsy intruder into this Land, and is sold by usurpation; for the houses that doe sell Beere onely, are nicknamed Ale-houses; marke beloved, an Ale-house is never called a Beere-house, but a Beere-house would have but small custome, if it did not falsly carry the name of an Ale-house; also it is common to say a Stand of Ale, it is not onely a Stand, but it will make a man understand, or stand under; but Beere is often called a Hogshead, which all rational men doe know is but a swinish expression.

Bronnen tot de geschiedenis van den handel met Engeland, Schotland en Ierland
Dr. H.J. Smit
Tweede dee, Tweede stuk
Nijhoff,
1950

Public Record Office, Londen
1565

Richard Greye, searcher te Londen





De pest in Londen:
1348
1361–62
1563 (24% van de bevolking van Londen sterft)
1578-79
1582
1592-93
1603
1665-66

Tussen 1347 en 1351 sterft ongeveer eenderde van de wereldbevolking. Regelmatig steekt de ziekte weer de kop op tot ver in de 17e eeuw, waarbij 10 - 20% sterfte van een stadsbevolking normaal is.

Tijdens de uitbraak van 1592-93, werden alle theaters in Londen gedwongen te sluiten. Spakespeare werkte toen met Lord Strange's Men bij het Rose theatre. Hij noemt de pest in verscheidene van zijn werken.





Venus and Adonis
Shakespeare

May say, the plague is banish'd by thy breath.





Bronnen tot de geschiedenis van den handel met Engeland, Schotland en Ierland

Stadsarchief Antwerpen:
in de brouwerijen respectievelijk de Hertshooren en de Siepe (1555)




Gemeentearchief Dordrecht:
Thijs, brouwer in de Drie Conigen (1585)




Algemeen Rijksarchief Den Haag:
den brouwer tot Lonnen, genaempt Pekelharinck (1551)





Public Record Office
London
1460

Hop import

ontvangers van customs en subsidies in Boston
Willelmus Lumbard, alienigena - 25 bossen hop






Queene Mary I 1553 - 1558





Queene Elizabeth I 1558 - 1603





William Shakespeare (gedoopt) 1564 - 1616





Public Record Office, Londen
1504

Hop die met een schip uit Gouda was aangevoerd