Pharao bier en rederijkers

In de geschiedenis van het Pharao bier (1) komen we de geleerde Simon van Beaumont (1574 - 1654) tegen en in één van de andere bronnen wordt de retorica genoemd in verband met het op ludieke en vrolijke wijze legen van een vat Pharo bier. Zo komen we langzamerhand wat meer te weten over dit bier dat vandaag alleen nog als aangezoete Lambiek voorkomt.

De rederijkers van Vlaardingen 1607

Intellectuele ontwikkeling
In het boek Lustige Geesten(2) van Arjan van Dixhoorn lezen we over de voorgenoemde retorica:
'Rederijkers drukten de intellectuele en maatschappelijke missies van hun kamers uit in het kernbegrip retorica, dat verwees naar idealen van burgerlijkheid en het toepassen van kennis in een geëngageerde cultuur. Daarin was het schrijven en opvoeren van toneelspel, lied en gedicht bedoeld om de geest van jonge mannen uit gegoede families en de middenklasse te vormen. Zo droegen rederijkers onder andere bij aan de opkomst van een volkstalige geleerdencultuur.'

Brede cultuur
De geleerde Erasmus (1466–1536) was opgeleid in het Latijn maar langzamerhand kwamen er meer hoger opgeleiden die de gewone volkstaal gebruikten waardoor de afstand tussen bevolkingsgroepen kleiner, en een bredere cultuur mogelijk werd. Over de rederijkerskamers en processies (zie afbeelding) schrijft van Dixhoorn het volgende: 'Het recht om de processie te stellen werd zeker niet aan alle kamers verleend. Het kwam behalve in Middelburg en Goes ook voor in Zwolle in 1533. En in 1510 verwierven de Goudse rederijkers het recht om de jaarlijkse processie op Sint-Jansdag te organiseren, waarbij ze verplicht waren zelf ook op te treden. Als vergoeding voor hun moeite kregen ze wekelijks een kan accijnsvrij bier en een jaargeld.'


Rederijkers bij een raam, Jan Steen

Geen grenzen
Simon van Beaumont ging naar de Latijnse school, de voorloper van het gymnasium, en noemde het Pharao in verschillende van zijn gedichten. Zo kunnen we zien dat het Pharao bier verweven is met de cultuur van vrolijke studentenfeesten en grappen, rederijkers, dichters en intellectuelen. Duidelijk is ook dat dit alles dwars door het huidige België en Nederland heenloopt; die grens speelt hier geen rol. Veel bronvermeldingen bestaan uit accijnsbepalingen en dergelijke meer formele bronnen en bovendien bestaat veel geschiedenis uit een aaneenschakeling van twisten en oorlogen. Hier is dat eens een keer niet het geval en zien we vrolijke gezelschappen en bierdrinkers. Jan Steen schildert een wijnrank bij het raam maar in de afgebeelde flapkan zit waarschijnlijk bier; Pharao bier.

Freek Ruis

(1)
1621 'op Zondag 13 feb. hebben eenige personen van retorica als anders(ins) het stathuis geöpend, een half vat pharo er op doen brengen, het vaandel uytgestoken, ja het stathuis genoegsaam makende tot eene taveerne;'

(2)
Lustige Geesten: Rederijkers in de Noordelijke Nederlanden (1480-1650)
Arjan van Dixhoorn
Amsterdam University Press,
2009


Stadhuis Bergen op Zoom 1398