Hoppenbier


Groot Charterboek der Graaven van Holland, van Zeeland en Heeren van Vriesland
Tweede deel.
Frans Van Mieris
Pieter van der Eyk,
1754

1321

p.256
De Graaf, het Hamburger bier verboden hebbende, geeft vryheid hoppen bier te brouwen in de steden, en daar buiten.
Den 1. May 1321.

Registers van de Hollandse grafelijkheid 1299-1345
(In het Nationaal Archief te Den Haag worden de registers bewaard die zijn opgemaakt in de eerste helft van de 14e eeuw in de kanselarij van de graven van Holland en Zeeland uit het Henegouwse huis, dat regeerde van 1299 tot 1345.)
NH 298
1326

alse omme thoppene bier dat men daer brouwede

Ende so wie hoppen brouwet, die zel alsoe vele ghelts zenden om hoppe te hebben sijn bier mede te gruten

wie Hoppen bier brouwet (perkament detail), 1326

Registers van de Hollandse grafelijkheid 1299-1345
(In het Nationaal Archief te Den Haag worden de registers bewaard die zijn opgemaakt in de eerste helft van de 14e eeuw in de kanselarij van de graven van Holland en Zeeland uit het Henegouwse huis, dat regeerde van 1299 tot 1345.)
NH 305
1326

metten hoppen biere dat si brouwen

hoppen bier en brouwen (detail perkament 1326)



Registers van de Hollandse grafelijkheid 1299-1345
(In het Nationaal Archief te Den Haag worden de registers bewaard die zijn opgemaakt in de eerste helft van de 14e eeuw in de kanselarij van de graven van Holland en Zeeland uit het Henegouwse huis, dat regeerde van 1299 tot 1345.)
KE 189
1333

van den hoppenbiere datmen brouwet binnen Almar







Registers van de Hollandse grafelijkheid 1299-1345
(In het Nationaal Archief te Den Haag worden de registers bewaard die zijn opgemaakt in de eerste helft van de 14e eeuw in de kanselarij van de graven van Holland en Zeeland uit het Henegouwse huis, dat regeerde van 1299 tot 1345.)
WI 213
1341

elc man binnen der stede van Delf die brouwet hoppen bier

Graaf Willem IV beslecht de onenigheid tussen de brouwers en de gruiters van Delft, waarbij hij bepaalt dat voortaan iedere brouwer zelf voor zijn hop zal zorgen maar daarvoor aan hem of aan degene die het hoprecht bezit een vergoeding zal betalen van 12 penning Hollands voor elke 10 vaten bier.

Bronnen voor de economische geschiedenis van het Beneden-Maasgebied
Eerste deel: 1104-1399
Dr. J.F. Niermeyer
Martinus Nijhoff,
1968

1371
p.292
Haarlems en ander hoppenbier

Oude vaderlandsche rechtsbronnen
Rechtsbronnen der stad Zutphen
Van het begin der 14e tot de tweede helft der 16e eeuw.
Uitgegeven door Mr. C. Pijnacker Hordijk,
Hoogleraar te Amsterdam.
's Gravenhage
Martinus Nijhoff.
1881

Rechtsbronnen der stad Zutphen uit de 14e eeuw.
A. Kondichboek der stad Zutphen
van 1356 of 1357 met de wijzigingen en aanvullingen tot 1388.

1376

p.88
§ 4. Int jaer ons heren MCCCLXXVI hebben die stat van Zutphen oeren cisen wtgedaen in alsulker maniren, als hierna bescreven staen

p.91
§ 8. Van hoppenbiere. Van hoppenbiere, dat die guede lude in hors selves huse browen tot hoerres selves drinken, die niet te tappen en pleghen, off dat die scipheren doen browen, dat sie ther zevert vuren wijllen ende bynnen haren scepen mit haren gesinde wyllen dricken, zullen sie gheven van elken vate te cyese II Vlemsche groet vor dat gruytgelt.

De Maasgouw
Orgaan voor Limburgsche Geschiedenis, Taal- en Letterkunde.
26 April 1883
1883

1380
Verordening op 't brouwen

De gilden van Utrecht tot 1528
Verzameling van rechtsbronnen
uitgegeven door Mrs. J.C. Overvoorde en J.G.Ch. Joosting.
Tweede deel
's Gravenhage,
Martinus Nijhoff
1896

1390

p.85
VI. Vleeschhouwers-gilde en Brouwers-gilde.
p.105 -
b. Brouwers.
Amersfoertsche hoppen
p.106
die tUtrecht hoppenbier brouwen wil (1404)

De oudste rechten der stad Dordrecht
en van het Baluwschap van Zuidholland
Uitgegeven door Mr. J. A. Fruin
Eerste deel
's Gravenhage
Martinus Nijhoff
1882

1401

Oudste keuren van Dordrecht.
Keurboek van 1401.

p.38
115. Dit zijn de kueren van bier
116. Van hoppenbier.

Verspreide keuren
Huizinga,
Keur op de brouwerij van 1407, art. 5.
1407

Item so wie Haerlems bier vercoopt, die selt vercopen bi vaten of bi brouten, of XIII sticke (stuks) voor tlast, dat te leveren bi den peil, di daer is, daer ment vercoopt ... tot eiken broute biers XXXVI achtendel haveren mauts ende X achtendel tarwen mauts ende niet min ...

Oude vaderlandsche rechtsbronnen
De Middeleeuwse rechtsbronnen der stad Utrecht
Uitgegeven door Mr. S. Muller Fz.
Archivaris van Utrecht
Eerste deel
Nijhoff
1883

1433

p.290
CLXIII. Ordinancie vander nywer brouwerien.
Anno XIIIIc.XXXIII

[p.290
Ordinantie van de nieuwe brouwerijen.
1. Ten eerste, wie dikbier in onze stad of in de vrijheid rond de stad zal brouwen, die zal 20 smalvaten brouwen en niet meer of minder dan twee, vier, zes of zeven emmers; en daar zullen zij de volle accijns over betalen. En zij die 21 vaten of meer brouwen, die zijn in gebreke en krijgen een boete als hierna beschreven.
2. In dit brouwsel zal 16 mud haver en 4 mud tarwe worden verwerkt en niet minder. En dit zal heten dubbele hoppen.
3. En de brouwer die dit dubbele hoppenbier brouwt, die zal geen dun bier brouwen.
4. En van dit bier zal men accijns geven van elk vat van 8 emmers, dat men in het land of buiten de stads vrijheid zal brengen, dat wat men gewoonlijk betaald, 4 schillingen.
 f]

Brouwerskeur Haarlem 1501
Gemeentearchief Haarlem, Inv.I no.454, katern papier van 6 fol.

Hoppenbier Koyte

Download scanned document in PDF

Hierbij, met toestemming van de vertaler Feike Reitsma, het vertaalde keur:
Download translation by Feike Reitsma into modern type PDF

'dat een yegelick brouwer hoppenbiers storten thien achtendeelen tarwemouts ende zesendertich achtendeele haverenmouts, ende des zoe mach elcke brouwer of brouster wandelen, indien zij willen, voor elck sack tarwenmouts twee sacken speltenmouts of sacken gertstenmouts, ende dat tot drie sacken tarwemouts toe ende nyet meer'

Veteris aevi analecta seu Vetera aliquot monumenta Quae hactenus nondum visa
, Volume 5 (Google eBoek)
Antonius Matthaeus, Eggerik Beningha
apud Fredericum Haaring
1701

p.597
Hoppenbier






Beschrijving van de stad Amersfoort
Volume 1 (Google eBoek)
Abraham van Bemmel
H. Spruyt,
1760

p.775
Kuyt en Hoppenbier
alles ingericht om geduurzaam goed bier te hebben en te behouden.

Geschiedenissen Der Stad Zwolle:
Behelsende Een Verhaal Van Haar Eerste Beginselen, Verheffinge Tot Een Stad, En De Merkwaardigste Gebeurtenissen Aldaar Van Ouds Her, Tot By Na Dese Tyden Toe, Vorgevallen, Volume 1, Nummer 2 (Google eBoek)
Burchard Joan van Hattum
Clement en Van Santen
1767

p.275
(vert.)
van al het Hoppenbier, dat tot eniger tijd getapt werd in den lande buiten de verschroeide palen onzer stad, vrijheid van Zwolle

Tegenwoordige Staat der Vereenigde Nederlanden, Volume 18 (Google eBoek)
Isaak Tirion
1790

p.52
Een brief van den jare 1364
het regt verleend, om van het hoppenbier






Handvesten, privilegien, vrijheden, voorregten, octrooijen en costumen:
midsgaders sententien, verbonden, overéénkomsten en andere voornaame handelingen der stad Dordrecht (Google eBoek)
Dordrecht (Netherlands)
P. van Braam
1790

p.308





Tegenwoordige Staat der Vereenigde Nederlanden, Volume 18 (Google eBoek)
Isaak Tirion
1790

p.61
Hoppenbier Zwolle
1472





Arnhemsche oudheden
Volume 2 (Google eBoek)
Gerard van Hasselt
J. H. Moeleman junior
1804

p.170
Hoppen [Bier]





Bijdragen voor d'oude Geldersche maaltijden (Google eBoek)
Gerard van Hasselt
J. H. Moeleman Jr.
1805

p.177
Hamburger Bier, Hoppenbier, Gruytbier, Dickenbier






Geschiedenis der Heeren en beschrijving der stad van der Goude:
meest uit oorspronkelijke stukken bij een verzameld, Volumes 2-3 (Google eBoek)
Cornelis Johan Lange van Wijngaarden, Jacobus Nicolaas Scheltema
Gebroeders van Cleef
1817

p.374
Hamburger, knols, hoppenbieren, kuit of kuiten

Verhandeling over zekere belasting op het brouwen van bier
onder de benaming van het regt van de gruit
van ouds in de Nederlanden hebbende plaats gehad:
deszelfs oorsprong, aard en beduidenis
(Google eBoek)
Willem Cornelis Ackersdijk
Haak
1819

p.194
mede te Haarlem brouwde men in 1327 hoppenbier (g)
p.195
zoo wie aal of hoppenbier zou brouwen
hoppenbrouwers
hoppenbiers

Overijsselsche almanak voor oudheid en letteren
Volume 9 (Google eBoek)
J. de Lange,
1852

p.236
het inheemsche (enkel en dubbel hoppe en kuitenbier).

Verslagen en mededelingen
Volumes 1-4 (Google eBoek)
Vereeniging tot Beoefening van Overijsselsch Regt en Geschiedenis
J. de Lange
1860

p.7
Wilkeuren der Stad Almelo
hoppenbier, ewelde en dubbelde hoeppe

p.8
hoppenbyer

De oudste stadsrechten van Zwolle
Gualtherus Jacob Dozy
Van de Garde
1867

1341 - 1369 - 1407
Item 190 328 329 330 331 338 339

190.
Van bier te brouwen buten der stad.

330.
elcken cleynen vate biers

331.
buten der stad muren van zwolle anders dan in de smeden gheen hoppenbeer noch gruytbier brouwen
332.
Van bier tappen

338.
(Van hoppenbier te brouwen ho vake ende ho vele.
339.
Wie hoppenbier brouwet die en sal niet tappen.

Recueil des anciennes coutumes de la Belgique
Coutumes de Namur et coutume de Philippeville
Bruxelles,
1870

p.441
Houppe, biere

la houppe, bière très-houblonnée?

De middeleeuwse rechtsbronnen der stad Utrecht
uitgegeven door Mr. S. Muller Fz.,
Archivaris van Utrecht.
Eerste deel.
's Gravenhage,
Martinus Nijhoff.
1883

p.290
Sellen in desen broute van twijntich vaten wesen XVI
mudde haveren ende vier mudde weyts ende niet myn. Ende
dit sell heten dubbelde hoppe.

De maasgouw
Orgaan voor Limburgsche Geschiedenis, Taal- en Letterkunde
jrg 6, 1884 (5), no 233, 08-11-1884
Maastricht
Uitgever Leiter Nypels
1884

p.1018 - p.1019
Over het gebruik van hop in het bier te Maastricht.







Werken der Vereeniging tot uitgaaf der bronnen van het oud-vaderlandsche recht gevestigd te Utrecht
Nummer 19
Vereeniging tot uitgaaf der bronnen van het oudvaderlandsche recht, Hilversum
1897

p.106
In den eersten soe zei ellic brouwer, die tUtrecht hoppenbier brouwen wil, nyet meer dan te weke brouwen XX vaet. Ende die sel tot eiken XX vaten voerseyt doen IIH mud weyts ende een scepel ende XII mudde haveren ende III scepel

Trivia:
Het kanon Hoppenbier, Dolle Griet, Ouwen Hillebrand, etc.






Bijdragen en mededelingen
Volumes 31-33
Gelre, Vereeniging tot Beoefening van Geldersche Geschiedenis, Oudheidkunde, en Recht
1928

p.155
dat er haver voor het gruithuis gekocht werd om er mout van te maken. In 1395 b.v. werd 89 molder mout voor ruim 120 pond verkocht. Het was de mout voor het hoppenbier, waarvan de gruitmeesters den cijns beurden, zooals wij op blz. 150 meedeelden. In datzelfde jaar 1395 is er sprake van een paard, het zoogenaamde „gruetpeert", dat in het gruithuis in den rosmolen liep. Men „stiet" (maalde) er „de crude" (gruit) tot poeder. Ook leest men van aankoop van hars, dat waarschijnlijk diende om er de spongaten der vaten mee te dichten. De gruit leverde eene groote bate aan de stad, waarvan jaarlijks 100 pond aan den heer Van Voorst moest afgestaan worden 1).

Bronnen voor de economische geschiedenis van het Beneden-Maasgebied
Eerste deel: 1104-1399
Nijhoff,
1968

p.157
de brouwers van Delft, die klaagden dat zijn gruiters ondeudelijke hop leverden
voortaan ieder, die hoppenbier brouwt, vrijheid zal hebben zelf hop te kopen

p.292
(nr.528)
1371 Sept. 5
Haarlems en ander hoppenbier, Hamburger en ander vreemd bier

Verborgen en geborgen
het cisterciënzerinnenklooster Leeuwenhorst in de Noordwijkse regio (1261-1574)
Geertruida de Moor
Uitgeverij Verloren
1994

p.219
de biersoort 'hoppenbier'

Geschiedenis van Holland
Deel 2
Uitgeverij Verloren,
2002

p.83
Zo werd haver, een veel geteeld gewas, in grote hoeveelheden voor de bierbereiding gebruikt
Het Haatlemse hoppenbier bijvoorbeeld ... 78% havermout.

Tot verbeteringe van de neeringe deser Stede:
Edam en de Zeevang in de late Middeleeuwen en de 16de eeuw
C. Boschma-Aarnoudse
Uitgeverij Verloren
2003

p.119
hoppenbier

Bestuursstructuur en schriftcultuur:
een analyse van de bestuurlijke verschriftelijking in Deventer tot het eind van de 15de eeuw
J.F. Benders
Uitgeverij Verloren
20 jun. 2005

p.267
Hamburger bier >1380
Hoenburgher byer

p.286
Hopbier uiterlijk sinds 1347 in Deventer voorhanden

Jaarboek voor Middeleeuwse Geschiedenis 13 (2010)
Leen Alberts
red. A.J.A. Bijsterveld
Uitgeverij Verloren,
2011

p.135
Het waren zware kwaliteitsbieren met een hoog alcoholpercentage van zes tot meer dan acht procent

Het bier werd voornamelijk gemaakt van haver met bijmenging van een kwart tot eenderde deel tarwe

Het brouwgraan dat de Utrechtse kannuniken van de Dom en van Oudmunster in de veertiende eeuw maandelijks voor hun levensonderhoud ontvingen, bestond zelfs uitsluitend uit haver. Bier was in deze streken dus voornamelijk een haverdrank.

Brouwen aan de Eem
Amersfoort, een Stichtse bierstad in de late Middeleeuwen
(1300-1600)
Leen Alberts
2015

Het roodbruine Amersfoortse hoppenbier was kwaliteitsbier en werd in grote hoeveelheden gedronken door de hofhouding van de bisschop van Utrecht, door hoge Hollandse edelen en door de burgerlijke stadbestuurders van Deventer.