Sources Poorter (Beer)
[source references]

Les Gestes des Ducs de Brabant
par Jean de Klerk,
D'Anvers

De Brabantsche Yeesten of Rymkronyk van Braband
Volume 1 (Google eBoek)
Jan Van Boendale (Jan de Klerk van Antwerpen)
Jan Frans Willems, Jean Henri Bormans,
Académie Royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-arts de Belgique. Commission royale d'histoire
Hayez,
1839

1301

P.696
Keure de la ville de Malines.
Le 13 décembre 1301

p.697
Voert dat men engheenrande bier binnen der vriheit van Machelne bringhen en mach, en sal assise gheven, ghelije dat ghebruwen ware binnen Machelne, noch dierre vercoopen dane poertren 4.

4 Noch duerder verkoopen dan poorters (bier).

[The Brabantsche Yeesten (Brabantine Deeds), is a chronicle in coupled rhyme, about the history of the Brabantine ducal house in the period from ca. 600 to ca. 1350. This chronicle is divided in 5 parts, of which the first 4 describe the history of Brabant before the authors own lifetime, and the fifth is devoted to the 3 dukes contemporaneous with him: Jan I (d. 1294), Jan II (d. 1312), and Jan III (d. 1355). The no-1 version dates from ca. 1316, the 5th from 1347, and a 6th version may have been written around 1351, each one providing an updated version of the history of the duchy.

Duke Jan I declares in the year 1301 one is alowed to bring beer into the city of Machelne, but one has to pay regular tax, and cannot sell it any dearer than poertren (= poorter).]

Mechelen
1301

De middelaer of Bydragen ter bevordering van tael, onderwys en geschiedenis
Volume 1
1840

p.305
Dit geschiedde reeds een maend (1) na de pas gemelde overeenkomst: Berthout en de hertog vergunden aen die van Mechelen eene allervoordeeligste Keure…
(1) Namelyk den 13 December 1301.

p.307
Voert, dat men engheenrande bier binnen der vriheit van Machelne bringhen en mach, en (of het) sal assise gheven, ghelijc dat ghebruwen ware binnen Machelne, noch dierre (duerder) vercoopen dane poertren (1)

(1) Dan poortersbier, zulk namelyk dat de fatsoenelyke burgers drinken. Zou men hier niet mogen denken aen den engelschen porter?

[translation of the text from 1301:
Next, if any beer is brought into Mechelen, tax must be paid, as if it was brewed within Mechelen, also it may not be sold for more than Poorter.]





De Keure van Hazebroek van 1336
Volume 5
Edward Gailliard
1905

De Keure van Hazebroek van 1336
'The Hazebroek Charter'
1336

p.288
« Betaelt aen..., over de leveringhe van een halff aeme middelbier, bijde wercklieden int H. Gheeslhuijs gedroncken alsmen daer metste ende timmerde in Octobri... »
— Eynvoeldich bier. V. 31.
— Harinckbier. IV, 381.
— Poorters bier. V, 31.
— Scheepsbier IV, 381
— Tappers bier, V, 31.
— Teeckene bier, I, 33
— Bier uutslaen, I, 62.
— Bier ververschen. V, 29

Gorinchem
1398

H. Bruch, Middeleeuwsche rechtsbronnen van Gorinchem. Werken der Ver. tot uitgaaf der bronnen van het Oud-vaderlandsche recht, Derde Reeks, nr. 8
(Utrecht 1940)

'... int jaer xcviii tsaterdaghes voer sente Sijmon ende Judendach na allen ouden haercomen ...'

'uutghenomen der poerters bier ende der sciplude bier dat si selven drincken, ...'

vert.
in het jaar 1398... naar het oude gebruik...
poorters bier en scheepslieden bier dat zij zelf drinken,...

[translation:
in the year 1398... after the old custom...
poorters beer and ships beer for their own consumption,...]



Gorinchem
1498

Leven der doorluchtige Heeren van Arkel, ende Jaar-Befchrijving der stad Gorinchem, Heerlijkheyd, ende Lande van Arkel, onder deffelfs Heeren, ook onder de Graven van Holland, tot den Jare 1500.
Bayerische Staatsbibliothek München
Google books
Auteur: Abraham Kemp
Jaar van publicatie:
1656

p.429
Des Saterdaags voor S.Symon en Juda 1498. wierd verhaald een manier hoe men na ouden Herkomen, Stadts Accijfen verpacht.

p.430
'Geen Brouwer fal bier uyt fijn huys laten dragen, dan mette gefworen dragers, uytgenomen Poorters en Schipluyden bier, dat fy felver drinkken, op boete als voren.'

[translation:
p.429
'The saturday before Saint Simon and Juda 1498, is told the way the taxes are arranged after the old custom.'

p.430
'No brewer will have beer carried out of his house, than with sworn porters, except Poorters and Ships beer, that are drunk by those, as fined before.']







Reimerswaal
ca. 1550

Keurboek of the city of Reimerswaal second half of the 16th century
(ed. R.Fruin)

p.101
number 50 'Poorters excijs’:

Item wie bier tapt binnen of buyten huyse, dat hy opgeleyt heeft tot zijns selfs drincken, die zal daeraf geven geheelen excijs. Insgelijcx sullen doen diegene, die bier overslaen in haer scepen ende thuysdragen met den vate of met cannen, mits noch verbueren(de) 3 lb..



Antwerpse brouwers tijdens het ancien régime: documenten
Ivan Derycke

1560

5/02/1560: Overeenkomst tussen de stad en de brouwers
Het College van Burgemeesters en Schepenen (CBS) meldt dat er geschillen zijn tussen de brouwers en de stad inzake allerlei belastingen en renten en ook inzake de uitvoering van de contracten tussen wijlen Gilbert van Schoonbeke en de brouwers. Er komt een nieuwe overeenkomst en deze impliceert o.m. dat tegen halfmaart nakomend zij zullen verplicht worden “... te verhuysen ende ruymen vuyten huysingen ende brouweryen die zij alnoch tegenwoordel. bewoonen ende gebruycken ende die der stadt vry en[de] ledich daer tegen maecken ende laten, ten ware zij die oft eenige van dyen anders. vander stadt huerden cochten oft gecreghen.” (in de marge staat dat de brouwers moeten verhuizen tenzij ze van de stad kopen of huren). Brouwerijen binnen de stad, hetzij diegene die eigenaar zijn, hetzij diegene die huren, genieten van de voordelen van dit contract. Volgen de bepalingen:

 16° Poorters mogen aan de gebruikelijke accijnzen voor zichzelf brouwen.

[16° Poorters may brew their own beer at the usual tax rate.]

Antwerpse brouwers tijdens het ancien régime: documenten
Ivan Derycke

1614

getuigenissen vanuit Lier: hier zijn de brouwers niet in een gilde verenigd, het zijn poortersbrouwers, ze mogen brouwen wat ze willen zonder pegel. Er is een veel lagere cijns.

[testimony from Lier: brewers are not united in a guild over here, they are Poorter brewers, they can brew whatever they want without constriction. Taxes are much lower.]

Antwerpse brouwers tijdens het ancien régime: documenten
Ivan Derycke

1617

Overzicht van belastingen:

volgens acte collegiaal van 1/02/1617 wordt een totale belasting van 42 stuivers op het poorters witbier gerekend zijnde:
brouwersgeld:                       6 st
accijns:                                17
aalmoezeniers:                       4
nieuwe hoochsel:                   3
Staten Impost:                     12

Antwerpse brouwers tijdens het ancien régime: documenten
Ivan Derycke

1620

"Specificatie ende declaratie van de quantiteyt vande tonnen wits, halffstuyvers ende cleyn bier soo by de tappers, poorters als vrije binnen dese stadt gesleten geduerende den tijdt van eenen jaere begonst 27 augusti 1620 ende geeyndt 25 augusti 1621"

gebruiker/biersoort  -  aantal tonnen

tappers/witte stadsbieren    48627

tappers/witte inlandse en buitenbieren alsook Lupsche, Engelsche en andere uitlandse bieren  -  2673 1/4

poorters/witte stadsbieren  -  44270 ¾

poorters/witte inlandse en buitenbieren alsook Lupsche, Engelsche en andere uitlandse bieren  -  3878 ¾

vrije witte bieren  -  7410 ½

tappers en poorters halfstuiversbier  -  22940 ½

vrije half stuiversbieren  -  1890 ¼

binnen kleinbieren  -  44441 ¼

uitgaande  kleinbieren  -  3847 ¾

Antwerpse biermisdrijven en fraudezaken tijdens het ancien régime: documenten
Ivan Derycke

1625

18/07/1625: Jacques, caffawerker, en zijn echtgenote, 25 gulden boete voor verkoop van bier zonder tappersteken en tappersaccijns, mag ook geen poortersbier meer inleggen.

18/07/1625: Maijke de Bruijn in de Lepelstraat , idem, mag ook geen poortersbier meer inleggen.



Antwerpse brouwers tijdens het ancien régime: documenten
Ivan Derycke

1629

Voor het ontzetten van s’Hertogenbosch werd aan de stad Antwerpen 300.000 gulden aangerekend en om die te hebben wordt op de witte poortersbieren per aam 8 stuivers geheven, ook te betalen door geestelijken. In 1630 kwam daar als gevolg van verdere vijandelijkheden 10 stuivers op elke aam wit poortersbier. In beide gevallen reken men voor de brouwers en hun families een verbruik van 3 tonnen bier per jaar per kop waarop ze maandelijks kunnen afrekenen. Maar ze willen, zich baserende op hun vrijheden, niet langer de 2 à 3 stuivers op de drinkbieren betalen aan de stad. De stad aanvaardt dit niet. enz...



Antwerpse brouwers tijdens het ancien régime: documenten
Ivan Derycke

1637

Een reeks van 37 poorters beklaagt zich over de slechte kwaliteit van de Antwerpse bieren die veel te duur worden verkocht (6 of 8 stuivers per ton, waar ze slechts 3 of 5 stuivers zouden waard zijn). Zij kopen daarom zelf hun granen in en laten die verbrouwen in de stadsbrouwerijen Den Sleutel en Londen. Dit borgersbier is van betere kwaliteit en het houdt beter en is gezonder. Maar die twee brouwerijen kunnen dat niet aan, en door de grote drukte blijft er graan liggen dat dan slecht wordt en dan moet men toch bij de reguliere brouwers ongezonde geboekweite bieren kopen. Ze beschuldigen de brouwers van monopolievorming.  Ze vragen de opening van een derde brouwerij waar ze zelf kunnen brouwen.
Brouwers reageren hierop met verwijzing naar contract Van Schoonbeke, belastingen op de bieren die geheven worden. Het smaakverschil met buitenbieren wordt nog eens verklaard op basis van het stevig hoppen ervan. Het zuur worden van het zomerbier wordt verklaard door de bedenkelijke kwaliteit van het vestingwater.

[A group of poorters complains about the bad quality of Antwerp beer that are sold much to expensive (6 to 8 stuivers per barrel, where 3 to 5 stuivers would be more appropriate). Therefore they buy grains themselves and have the city breweries Den Steutel and Londen brew their beer. This citizens-beer is of a better quality and durability and it is healthier.]

Antwerpen bierstad, acht eeuwen biercultuur: de website!

Antwerpsch archievenblad
Volumes 1-2
Guil. Can Merlen, Stadsdrukker,
1864

1644

p.54
Accys verhoogd met 4 stuyvers op elke tonne wit poortersbier en 16 stuyvers, boven de 4, op elke tonne bier hooger in prijs dan ses guldens.

The London and country brewer
(Google eBoek)
William Ellis (brewer.)
J. & J. Fox,
1737

Of the London Method of Brewing Stout, Butt-Beer, Pale and Brown Ales.




p.60
Of Brewing Butt Beer called Porter.





Guide to the Low-Dutch language
William Sewel -
1783

p.258
Neen, ik drink liever een glas Poorter - bier. Ik ben meer voor Wyn. Uw gezondbeid mynHeer. Ik bedank u. Waar zal ik u van dienen?





Mijne Uitspanningen
door Johannes Nomsz
Eerste stuk
te Amsteldam,
bij J. Elwe,
1789

p.58
Wat zoud gij zeggen van een pints glas schuimend Poorterbier?

Reis van Lord Macartneij, naar China
Volume 2 (Google eBoek)
George Leonard Staunton
Johannes Allart
1799

p.104
Engelschen poorter





Goudasche courant
22-11-1799
Nummer: 140
Uitgever: H.L. van Buma
Gouda
1799

Een deputatie van Poorter Bier-Brouwers hebben zich gisteren
het verder stooken van Poorter-Bier onmogelijk zal worden.

Amsterdamse courant
25 april
1812

advertentie
Brouwery de Leeuw, te Utrecht
Poorter Bier
gelyk in kwaliteit en smaak, alles behalve de belasting.

Technologisch handboek, of Beschrijving van het gebruik, hetwelk de mensch van de voortbrenselen der natuur maakt
Volume 2 (Google eBoek)
Jacobus Albertus Uilkens
bij Corns. de Vries, Hendk. van Munster en Johannes van der Hey
1813

p.80
Porterbier

Surinaamsche courant
18-10-1820
Nummer: 84
Uitgever: J.J. Engelbrecht
Paramaribo
1820

versch en belegen Poorter Bier





Surinaamsche courant
10-05-1821
Nummer: 33
Paramaribo
1821

Holl: Poorter en Wit Bier

Bataviasche courant
18-05-1822
Nummer: 20
Uitgever: 's Lands Drukkery
Batavia
1822

poorter bier

De Curaçaosche courant
25-11-1826
Jaargang, nummer: 14, 47
Uitgever: William Lee
Willemstad
1826

Accijns Poorter





Leydse Courant
24 februari
1834

p.4/4
STOUT-POORTER en POOTER

Leydse Courant
20 november
1837

p.4/4
STOUT-POORTER

Surinaamsche courant
12-05-1837
Nummer: 38
Uitgever: J.J. Engelbrecht
Paramaribo
1837

Poorter

Les Gestes des Ducs de Brabant
par Jean de Klerk,
D'Anvers

De Brabantsche Yeesten of Rymkronyk van Braband
Volume 1 (Google eBoek)
Jan Van Boendale, Jan Frans Willems, Jean Henri Bormans,
Académie Royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-arts de Belgique. Commission royale d'histoire
Hayez,
1839

1301

P.696
Keure de la ville de Malines.
Le 13 décembre 1301

p.697
Voert dat men engheenrande bier binnen der vriheit van Machelne bringhen en mach, en sal assise gheven, ghelije dat ghebruwen ware binnen Machelne, noch dierre vercoopen dane poertren 4.

4 Noch duerder verkoopen dan poorters (bier).







Algemeen Handelsblad
24-02-1845
Nummer: 4142
Uitgever: P. den Hengst en Zoon
Amsterdam
1845

Poorter, Faro, Lambiek

Geographisch-statistisch-historisch handboek,
of Beschrijving van het wetenswaardigste uit de natuur en geschiedenis der aarde en harer bewoners;
uit de beste en nieuwste bronnen zamengesteld
Volume 1
J. Kramers,
1850

p.368
Men heeft twee hoofdsoorten van bier: het gewone, de porter (poorter), een schoone, zwaar gehopte drank, die even zoo gezond als welsmakend is, en het ale (eel), een sterker, daarom ook zeer verhittend en bedwelmend bier zonder hop.

((translation) There is two main styles of beer: the usual, the porter (poorter), a beautiful heavily hopped drink, that is wholesome as well as good tasting, and the ale (eel), a stronger, and therefore very much heating and intoxicating beer without hops.)





De Oostpost
11-05-1861
Jaargang, nummer: 9, 109
Uitgever: Fuhri
Soerabaya

Haantjes Bier Rendorp
Best india poorter bier

Leydse courant
10 mei
1867

p.4.4
Jopenbier
Poorter

De locomotief
07-07-1869
Jaargang, nummer: 18, 82
Uitgever: De Groot, Kolff & Co
Semarang
1869

Haantjes, Engelsch en Poorter Bier.

Revue belge de numismatique et de sigillographie
Volume 59
Société royale de numismatique de Belgique
1903

p.189
Ne faudrait-il pas plutôt lire T, tappers bier, bière pour débitants; P, poorters bier, bière pour le bourgeois consommateur? D B tout comme D O B semble devoir indiquer de la dobbel knole ou dobbel bier, bière double.



De Keure van Hazebroek van 1336
Volume 5 -
Edward Gailliard -
1905

p.288
134 : « Betaelt aen..., over de leveringhe van een halff aeme middelbier, bijde wercklieden int H. Gheeslhuijs gedroncken alsmen daer meiste ende rimmerae in Octobri... » — Eynvoeldich bier. V. 31. — Harinckbier. IV, 381. — Poorters bier.





Het recht der stad Reimerswaal
R. Fruin
Rijksarchivaris in Zeeland
's Gravenhage
Martinus Nijhoff,
1905

Het reister bestaat uit drie afdeelingen, die afzonderlijk ge-
folieerd zijn. De eerste, groot 42 beschrevene folio's, bevat de
eigenlijke voorboden der stad dd. 1564, met veranderingen en
bijvoegselen tot 1585. Aan deze afdeeling gaat eene tafel vooraf.
De tweede, groot 26 beschrevene folio's, bevat de costumen
der stad, op last van Alva opgesteld, eveneens voorafgegaan
door eene tafel, waarachter nog volgen extracten uit de keur
van Zeeland van 1495, waarbij de stad in hare oude rechten
gehandhaafd blijft. De derde afdeeling, groot 26 folio's, bevat
eenige afzonderlijke ordonnanties uit de jaren 1563 — 1578. Tus-
schen de 2e en de 3e afdeeling in komen nog voor verpachtingen
van imposten over 1626 — 1628.

Het is overbodig hier een overzicht te geven van de geschie-
denis der thans verdwenen stad. Zij is meermalen geschreven, en
in Het Archief der stad Reimerswaal vindt men in de
Inleiding de opstellen, die er over handelen, opgesomd. Het
weinige, wat omtrent de samenstelling van het stadsbestuur bekend
is, kan men daar eveneens in den Inventaris vermeld vinden.

Middelburg, Februari 1905. R. FRUIN.

p.101
Het artikel is doorgehaald en door B. is er onder geschreven:
Dit staet voren folio IIII, waeromme hier gecasseert 1)

50. Poorters excijs.

Item wie bier tapt binnen of buyten huyse, dat hy opgeleyt
heeft tot zijns selfs drincken, die zal daeraf geven geheelen
excijs. Insgelijcx sullen doen diegene, die bier overslaen in haer
scepen ende thuysdragen met den vate of met canen, mits
noch verbueren(de) III £

p.173 - 174

13. Item ende om te weten van wien desen ontfanger excijs
ontfangen sal, soe eyst, dat van wijnexcijs niemant vry wesen sal,
gheestelijck noch waerlijck , scutteryën noch rethorijcke ; dan die
scutteryën sullen voiraen voir haeren excijs hebben alle jaire
voir alle vergaderingen XXVI schellingen VIII grooten, ende
insgelijcx die rethorijcken voir alle hair excijssen , van wat dagen
dat het sijn can binnen den jaire, uuytgesteken twee ponden grooten
Vlaems, ende den Ouden boge voor Sint Joris ende omeganck-
dagen XIII schellingen IIII grooten , ende de Jonge blomme voir
hair excysen XVI schellingen VIII grooten. Ende indien eenich
schutteriën opschoten , sal men te goede commen i) nair ghe-
legentheyt des tijdts. Dit al geduerende voir dit jair. Ende van
alle hairen drancken , die men op eenigen camer opdoen sal van
wijn ende bieren, sal verexcijst worden als poortersexcijs, ten
waire, dat sy eenyge bieren oft wynen uuyt dye herberge by
die vate deden afsteken, ende anders nyet.

Werken
Nummers 7-9
Vereeniging tot Uitgaaf der Bronnen van het Oud-Vaderlandsche Recht
1938

p.196
Item mach een yeghelijc assijnser tot alre tijt der brouwer bier pey-
len ende wesen daerbi als ment vaet, ende vonde die assijnser min
in der cupen dan hi ghepeylt hadde, dat waer op die boete voerscr.,

p.197
ende hi soude sinen vollen assijns hebben van eenre maent voer-
leden ghelijc als voerscr. is.
Item en sal gheen brouwer bier uut sinen huse laten draghen dan
den ghezworen draghers, uutghenomen der poerters bier ende der
sciplude bier dat si selven drincken, op die boete voerscr.
Item van aleen bier dat men beneden Scalunenresloet vuert,
daer so sal men halven assijns af gheven.
Item so wie sijn assijns van allen bier ende mede alle weken be-
taelt, die sal met een vleems placke twe grote betalen ende met
enen nuwen gelres gulden twijntich grote а), ende so wie dat alle
weken niet en betaelde, die sal enen gouden peter gheven voer veer-
tich grote.

Bijdragen tot de geschiedenis
Volume 56
Universitaire Faculteiten St.-Ignatius.
Departement Geschiedenis
1973

p.92
Telkens wanneer de stad in geldnood verkeerde, stelde ze een nieuwe
bieraccijns in. Deze sloeg zelden op tappers- en poortersbier samen,
maar belastte gewoonlijk één van beide categorieën. Rond het einde van de
17de eeuw bestonden ongeveer dertig verschillende rechten op het bier,
alle in de loop van de eeuw tot stand gekomen 68). Dit verklaart meteen
het feit dat, hoewel het bierverbruik te Antwerpen daalde, het aandeel
van de rechten op het bier in de totale stadsontvangsten even groot bleef,
namelijk 50%.
Wegens de enorme financiele voordelen van deze bieraccijnzen had de
stad er alle belang bij de inning can deze rechten streng te regelementeren
en door een scherpe controle alle bedrog uit te schakelen. Vandaar het
tamelijk omslachtig systeem van accijnsinning. Iedere burger - hetzij



Handelingen der Maatschappij voor Geschiedenis en Oudheidkunde te Gent
Volumes 34-36
Société d'histoire et d'archéologie de Gand -
1980

p.106
Bijkomende belasting
Waarschijnlijk i.v.m. de fortificatie althans vanaf 1577, op dubbele clauwaert, enkele clauwaert, poortersbier, azijnbier en drinkebier.

Het Mandement van Bacchus:
Antwerpse kroegentocht in 1580
Paul Verhuyck, Corine Kisling
C. de Vries-Brouwer,
1987

Aan de hand van een recent ontdekt manuscript wordt een beschrijving gegeven van een groot aantal wijn- en biersoorten en 92 drankhuizen in het Antwerpen van 1580

p.43
Andere namen voor dubbel bier die alle de kwaliteit aanduidden, waren dikke bieren, tappers- grote- of zware poortersbieren (321). Bier nr. 9 Grau bier van Lueven Daar kan niets gedaan worden zonder drinken (Erasmus) (322)

Leeuwarder courant
25-11-1987
Uitgever: Stichting Leeuwarder courant
Leeuwarden
1987

Poorter Bier

A history of brewing in Holland, 900-1900
Richard W. Unger -
2001

p.129
Names such as grootbier, dickenbier, swaer poortersbier suggested heavier or stronger beers.



Poorter timetable

1301    Mechelen poertren (beer) (poorters bier)

1336    Hazebroek - Harinck bier - Poorters bier - Scheepsbier

1398    Gorinchem - poorters bier en scheepslieden bier (after the old custom)

1447    Breda - Borgerbier - brew their own beer without paying Tax (Gruytgelt)

1498    Gorinchem - Poorters en Schipluyden bier

1550    Reimerswaal - Poorters excijs (beer-tax)

1560    Antwerp - poorters right to brew their own beer

1614    Antwerp - they are Poorter brewers and can brew whatever they like

1617    Antwerp - poorters beer

1620    Antwerp - poorters beer

1625    Antwerp - poortersbier

1629    Antwerp - poortersbier

1637    Antwerp - borgersbier

1644    Antwerp - poortersbier

1724    London - Daniel Defoe - a Mug of Porter, as they call their Alehouse Beer and Ale

1726    London - Nicholas Amhurst - dine at a cook's shop upon beef, cabbage and porter

1734    Amsterdam - Jan van den Bosch Cornelisz. - Burger, Scheeps en verzending Bieren

1737    London - William Ellis - Of Brewing Butt Beer called Porter.

1760    London - Obadiah Poundage - porters found its utility; from whence came its appellation of porter